Kratki historijski pregled

Iako razorena, Sirija je i dalje čudesna. Naprosto raduju vijesti iz Sirije u kojima preovladava kulturološko i civilizacijsko ozračje, prosto rečeno sloga različitih vjerskih skupina po pitanju budućnosti države. Još u prapovjesti, područje Sirije naseljavali su Feničani koji su na svojm lađama, sagrađene u lukama Sidoni i Tiru plovoli Mediteranom i imali jake trgovačke veze sa našom pradomovinom Ilirikom. Pored Jadrana, plovili su i do Kartagene (grada-države) francuske obale, čak do britanskog otoka. Genijalnost Sirijaca nalazimo u starim vrelima u kojima se spominje da je Kralj Solomon (Poslanik Sulejman a.s) povjerio gradnju hrama u Jerusalemu (Bejtul-Makdis,Kuds) feničkom kralju Hiramu i još se navodi da je cedrovinu za izradu krova Sulejmanovog hrama nabavio u Libanu. Kako je Sirija još u prahistoriji bila na udaru i izvrgnuta invazijama raznih vojski (Egipta, Babilona) pronađeni su na sirijskom tlu natpisi prvorazrednog značaja, gdje pobjedničke vojske na obalama rijeka u kamenu ostavljale natpise o svojim vojnim uspjesima.

S obzirom da je na sirijskoj povijesnoj sceni najvidljivija islamska kultura i tradicija, podrazumjeva se da se o njoj najviše i zna. U prilog ovoj tezi je kontinutet od 14 vijekova islama u simbiozi sa sjajnom ostavštinom, protkanom konstantnoj historijskom svježinom. Najsvježijim arheološkim otkrićem tokom iskopavanja u drevnom gradu Tel Um-el Mara pronađeni su glineni valjci na kojima su natpisi koji datiraju na 2400. godinu prije nove ere. Oko 500 godina su stariji od svih poznatih alfabetskih tragova i mijenjaju sve što arheolozi znaju o tome odakle potiču i kako su se prenosili u ranim urbanim civilizacijama. Ono što naučnike, posebice arheologe, dan danas drži u nemilici,  je to što se granice starosti i početka starih i novopoznatih kultura svaki novim arheološkim otkrićema izmiču unazad. Ako spomenemo medicinu, astronomiju, filozofiju, poeziju, arhitekturu, umjetnost i muziku, slobodno možemo kazati da smo na drevnom sirijskom izvorištu koja ni danas nije u potpunosti odgonetnuta.  Ono što je konsenzus akademske i stručne elite je priznanje da je Sirija kolijevka ljudske znanosti, osvit civilizacije. Nažalost Sirija je veliko poprište u kojem su se sukobile nacije, kulture i religije. Međutim, pored toga ona je i dalje mjesto koje zrači najimpoznatijom kulturom. Zato, možda danas, kao nikada u povijesnoj realnosti, ona može dati odgovore na probleme i krize današnjeg sunovrata ljudske vrste kao što je dala u ranoj fazi ljudskog roda. Muslimani su uvjereni u to.

Uticaj Sirije na tadašnju Vizantiju, Evropu, Mediteran, na bliža i dalja područja nikako se ne mogu zanemariti.

Nažalost, prostor Sirije koji se nalazi na raskršću antičkih puteva učinili su njenu historiju burnom, kao i cijeli Bliski istok, stalno na udaru brutalnih i okrutnih napadača koji su na poslijetku ovaj prostor fragmentirali  i oduzimali njeno autentično i golemo civilizacijsko naslijeđe (Sirija zajedno sa Palestinom, Jordanom, Libanonom i djelovima Turske i Iraka čine blagoslovljeni Šam spomenut na pet mjesta u Kur’anu. Zanimljivo da je u današnjem, Libanonu koncetrisano kršćansko stanovništvo koje nije primilo islam, izmičući se u brdske djelove i utvrđujući se od napada islamske vojske. Opstali su “gorski sirijci”, pri tome zadržavajući kulturu i tradiciju koja je njegovana na području Sirije prije islama.

Ono što danas znamo je da su područja Sirije naselili semitska plemena. Oko sredine drugog milenijuma prije nove ere područje Sirije ušlo je u sastav egipatskog carstva i četiri vijeka su bili u tom carstvu. Sirijske princeze udavale su se za egiptske prinčave čuvajući svoju opstojnost i povijesni kuntinutet. Poslije toga smjenjivali su se Asirci, Perzijanci, Babilon,
Aleksandar Makedonski, Rim, Vizantija.

Početkom VII vijeka novog vijeka na prostor povijesnog Šama dolaze arapi, nošeni zastvomislama. Islamska era u svom začetku na bogatu prošlost Sirije donijela je procvat jedne nove kulture ovaj put zahvaljujući islamskom uticaju.

Poznato je da su mnogi elementi i detalji islamske arhitekture pod uticajem sirijske pameti, npr od ideje minareta koji je danas nezamisliv arhitektonski elemenat džamijskih kompleksa diljem svijeta. Ovaj doprinos islamskoj arhitekturi prepisuje se Dinastiji Omejevića (Umajidi), na prelazu iz sedmog u osmi vijek. Umajidi su praktično osmisli jedan od
najimpresivnijih društvenih poredaka na evrpskom tlu, muslimansku Španiju-Endelus. Kupole, mihrab, prelomljeni luk… također se pripisuju sirijskoj genijalnosti.  Nikada ne treba smesti sa uma da je srećna okolnost po islamsku kulturu, da je u toj mješavini sa sirijskim kulturnim naslijeđem islam dobio na značaju na kulturološkom polju sa ostalim poznatim
svjetskim kulturama. Minareti kvadratne osnove su specifični za ovo podneblje, kao itradicija građenja turbeta za značajne ličnosti.

U osmom vijeku abasidi su prenijeli iz Damaska (smatra se najstarijim gradom u povijesti civilizacija, nastao na hiljadu izvora) u prestonicu u Bagdad. Sirija je i tada ostala značajno kulturno područje, iako ekonomski oslabljena.

Jako puno je poznatih ličnosti iz historije Sirije. Izdvojiti ćemo jednu manje poznatu ličnost, ali itekako upamćenu zbog svoje posebnosti i neponovljivosti u vladanju. Car Lav III Isavrijanac-Sirijac 726. izdao je prvi zakon protiv ikona i dao da se uništi slika Hrista iznad kapije Halke, glavnog ulaza u carsku palatu u Carigradu nakon čega je uslijedilo uništavanje
slika, kipova i tzv “svetaca” u Carstvu.

Godine 740. odlučno je porazio Arape kraj Akroinona (danas Afyon u Turskoj) i zaustavio njihove prodore u Malu Aziju.

Vizantijski car Lav III Isavrijanac 732. godine da bi se osvetio papi zbog protivljenja njegovoj ikonoboračkoj politici, oduzeo ispod papine jurisdikcije Siciliju, Donju Italiju i cio Ilirik, a s njime i cijelu Dalmaciju, te ih potčinio carigradskom patrijarhu. Tako je stvoren princip da se granice carigradske patrijaršije podudaraju sa granicama vizantijske države. Ovi sukobi crkvene naravi su definitivno imali snažan uticaj na paganske slavenske narode (Srbe,Hrvate) koji su počeli u tom nemirnom razdoblju da prihvaćaju kršćanstvo i počeli da se krste/križaju.

U 11. vijeku Sirija je potpala pod vlast Seldžuka, Turaka. Ubrzo nakon toga, ovaj prostor je postao poprište krstaških ratova. Na tlu Sirije osnovana je Antiohija, krstaška kneževina koja je prema nekim podacima jedno vrijeme imala milion stanovnika, drugi grad po veličini u rimskom carstvu. Ovaj grad raskoši, rasipništva i drugih dunjalučkih ukrasa i anomalija
pogodio je 526. godine zemljotres u kojem je poginulo između 250.000 i 300.000 ljudi. Antiohija je na tlu Sirije potrajala dva vijeka, kada su je turci pokorili. Arapsko-narodnom pobunom Sirija se nakratko se izborila se za svoju samostalnost. U 19. vijeku ovo vitalno područje doživjelo novo iskušenje evropskih kolonizatora.

Sirija je uvijek zračila, mora se prizanti i upijala strane uticaje što je vidljivo, međutim, uvijek više davala nego uzimala. Kako god, Sirija će uvijek ostati kao dokaz njene kulturološke nezamjenjivosti, pojam vitalnosti i neprocjenjivog doprinosa svjetskoj kulturi.  Za one pobožne mjesto gdje ćemo se sakupiti.

Ismet (H) Fazlić